प्रस्तावना

मानव सभ्यताको इतिहासमा युद्ध सधैं निर्णायक मोडको कारक रहँदै आएको छ। प्रारम्भमा ढुङ्गा र लाठीबाट सुरु भएको लडाइँ आज अन्तरिक्षसम्म पुगिसकेको छ – जहाँ प्रविधिले युद्धको स्वरूप परिवर्तन गरेको छ। ‘युद्ध परियोजना’ अर्थात् युद्ध सम्भावनाको तयारी, हतियार निर्माण, सैन्य गठबन्धन, शक्ति प्रदर्शन र गुप्त रणनीतिक विकास अब वैज्ञानिक अनुसन्धानको केन्द्र बनेको छ।

यो लेखमा हामी युद्ध परियोजनाको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, अन्वेषण र आविष्कार, अत्याधुनिक हतियार विकास, अमेरिका–ईरान गुटको शक्ति संघर्ष, र विश्व युद्धको सम्भावित मार्गचित्रलाई अनुसन्धानात्मक ढंगले विश्लेषण गर्छौं।

१. युद्ध परियोजना र यसको विकास

१.१ प्रारम्भिक युद्ध विकास

• आदिकालीन युग: लाठी, ढुङ्गा, बाँसको भाला आदि प्रयोग गरिन्थ्यो।

• प्राचीन युग: धनुषवाण, घोडचढी सेना, पर्खाल र किल्ला निर्माण।

• मध्ययुग: बारुदको प्रयोग, तोप र बन्दुकको सुरुवात।

• औद्योगिक युग: ट्याङ्क, हवाईजहाज, जहाज, मिसाइल, नाभिकीय हतियार।

• आधुनिक युग: ड्रोन, साइबर युद्ध, आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स, हाइपरसोनिक मिसाइल।

• 

२. वैज्ञानिक अन्वेषण र हतियारको आविष्कार

२.१ द्वितीय विश्वयुद्धको प्रभाव

• म्यानहाटन परियोजना: अमेरिका द्वारा आणविक बम विकास, जसबाट हिरोशिमा र नागासाकीमा विनाश भयो।

• जर्मन V-2 मिसाइल: पहिलो ब्यालिस्टिक मिसाइल।

• रेडार र कोड क्र्याकिङ: जासुसी र सुरक्षा प्रणालीमा क्रान्ति।

२.२ शीतयुद्ध अवधिको प्रविधि दौड

• अमेरिका र सोभियत संघ बीच स्पेस युद्ध र आणविक हतियारको होड।

• MAD Doctrine (Mutual Assured Destruction) को अवधारणा विकास।

२.३ हालको अत्याधुनिक हतियारहरू

• Hypersonic Missile – चीन, रूस र अमेरिका द्वारा विकास।

• AI-based Drone Warfare – स्वचालित हत्या मिसनहरू।

• Cyber Warfare Tools – विद्युतीय संरचना धरासायी बनाउने क्षमता।

• Biological Weapons & Gene Editing – रोगको प्रयोग युद्ध हतियारको रूपमा।

३. अमेरिका र उसका समर्थकहरुको शक्ति

३.१ अमेरिका

• NATO (North Atlantic Treaty Organization) को नेतृत्वकर्ता।

• $850 अर्ब+ वार्षिक रक्षा बजेट – संसारको सबैभन्दा ठूलो।

• 800+ विदेशी सैन्य बेसहरू।

• नाभिकीय शक्ति: ५,०००+ परमाणु हतियार।

• अत्याधुनिक युद्ध प्रणाली: F-35, B-2 Bombers, Global Hawk Drones।

३.२ सहयोगी राष्ट्रहरू

• युरोपियन युनियन, इजरायल, जापान, दक्षिण कोरिया, अस्ट्रेलिया, साउदी अरब।

४. इरान र उसका समर्थक गुट

४.१ इरान

• Revolutionary Guard Corps (IRGC) – शक्तिशाली गुप्त सेना।

• Ballistic Missile Technology – २,००० किमी भन्दा टाढा मार गर्ने क्षमता।

• Nuclear Program – अन्तर्राष्ट्रिय असहयोग पछि बढ्दो संका।

• Proxy Warfare – हिज्बुल्लाह (लेबनान), हौती (यमन), PMF (इराक) जस्ता समूहहरूमार्फत प्रत्यक्ष युद्धबिना प्रभाव विस्तार।

४.२ सहयोगी राष्ट्रहरू

• रूस, चीन, सिरिया, कतार, लेबनान, इराकको शिया गुट।

५. विश्व युद्धको कारण र सम्भावित परिणाम

५.१ सम्भावित कारणहरू

• तेल, ग्याँस र पानीको स्रोतमा नियन्त्रण।

• धार्मिक र जातीय द्वन्द्व।

• प्रविधि नियन्त्रणको होड (AI, quantum, cyber)।

• भूराजनीतिक सन्तुलन भत्किनु।

• इजरायल–फिलिस्तिन, युक्रेन–रूस, ताइवान–चीन, इरान–अमेरिका तनाव।

५.२ सम्भावित परिणामहरू

• नाभिकीय युद्धको जोखिम – पूर्ण क्षेत्रीय विनाश।

• साइबर आक्रमणद्वारा ऊर्जा, स्वास्थ्य र संचार प्रणाली ठप्प।

• आर्थिक बजार धराशायी।

• शरणार्थी संकट र जनधनको ठूलो क्षति।

६. हालको परिस्थिति (२०२५ अनुसार)

• रूस–युक्रेन युद्ध: पश्चिमी सैन्य सहयोगद्वारा युद्ध तानिएको।

• इजरायल–गाजाको युद्ध: हिज्बुल्लाह र इरान संलग्नता गहिरिँदो।

• ताइवानमाथि चिनियाँ सैन्य दबाब।

• अमेरिकाको इरानविरुद्ध थप प्रतिबन्ध र गुप्त अपरेशन।

• G7, BRICS, SCO (Shanghai Cooperation Organization) जस्ता गुटमा विभाजित विश्व।

७. भविष्यको संकेत र समाधान

७.१ संकेतहरू

• महायुद्धको जोखिम रहिरहने।

• AI र Quantum युद्ध उपकरण निर्णायक बन्ने।

• छलफल र कूटनीतिभन्दा ‘शक्तिको प्रदर्शन’ हाबी।

७.२ सम्भावित समाधानहरू

• Global Peace Accord को पुनरावलोकन।

• UN को आधुनिकीकरण र निर्णय कार्यान्वयनमा बाध्यकारी प्रणाली।

• Disarmament Treaty सुधार र निगरानी प्रणाली मजबुत।

• Youth-led Peace Innovation Movement – युद्धको विकल्पमा विकास, विज्ञान र सहकार्यमा आधारित परियोजना।

निष्कर्ष

‘युद्ध परियोजना’ सत्ताको अहंकार र प्रविधिको खतरनाक संयोजन हो। जहाँ शक्ति देखाउने होडले मानवताको भविष्यको असुरक्षा निम्त्याइरहेको छ। अमेरिका–ईरान गुटीय तनाव विश्व शक्ति सन्तुलनको केन्द्र बनिरहेको छ। विज्ञान र प्रविधिको प्रयोग यदि विनाश हैन, विकासका लागि हो भने मात्र विश्व सुरक्षित रहन सक्छ।

यसकारण अबको दिशा ‘शान्ति परियोजना’, ‘सहकार्य परियोजना’ र ‘सामाजिक आविष्कार परियोजना’ हुनुपर्छ, जसले विश्व मानवतालाई बचाउन सक्छ।