​कुलमान घिसिङ नेपालको ऊर्जा क्षेत्रका एक प्रमुख व्यक्तित्व हुन्, जसले नेपाल विद्युत प्राधिकरण (नेवि प्रा) को कार्यकारी निर्देशकको रूपमा देशलाई लोडसेडिङ मुक्त गराउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्। उनको जीवन, अध्ययन, पेशागत यात्रा, उपलब्धिहरू, विवादहरू, वर्तमान सरकारसँगका सम्बन्ध, र भविष्यको मार्गबारे विस्तृत जानकारी निम्नानुसार प्रस्तुत गरिएको छ।​

जन्म र प्रारम्भिक जीवन: कुलमान घिसिङको जन्म सन् १९७० नोभेम्बर २५ मा रामेछाप जिल्लाको बेथान गाउँमा भएको हो। उनको प्रारम्भिक शिक्षा गाउँमै सम्पन्न भयो। पाँच कक्षा उत्तीर्ण गरेपछि, उनी काठमाडौँ आएर बालसेवा माध्यमिक विद्यालय र अमरआस बोर्डिङ स्कुलमा अध्ययन गरे। आईएस्सी अस्कल क्याम्पसबाट पूरा गरेपछि, उनले भारतको जमशेदपुरबाट सन् १९९४ मा विद्युतीय इन्जिनियरिङमा स्नातक गरे। पछी, उनले पुल्चोक क्याम्पसबाट पावर सिस्टम इन्जिनियरिङमा स्नातकोत्तर र पोखरा विश्वविद्यालयबाट इएमबीए पनि सम्पन्न गरे। ​

पेशागत यात्रा: स्नातकपछि, सन् १९९४ मा कुलमान घिसिङ नेपाल फर्केर नेपाल विद्युत प्राधिकरणमा सातौँ तहको इन्जिनियरको रूपमा काम सुरु गरे। प्राधिकरणमा कार्यरत रहँदा, उनले चिलिमे जलविद्युत् परियोजनाको प्रबन्ध निर्देशकको जिम्मेवारी पाए। चिलिमेमा उनले सफलतापूर्वक आम्दानी बढाएर तीनवटा अन्य आयोजना निर्माण सुरु गरे। तर, पछि उनलाई आयोजनाबाट हटाइएर प्राधिकरणको केन्द्रमा ल्याइयो, जहाँ करिब दुई वर्षसम्म कुनै जिम्मेवारी दिइएन। ​

नेपाल विद्युत प्राधिकरणमा नेतृत्व: सन् २०१६ सेप्टेम्बरमा, कुलमान घिसिङ नेपाल विद्युत प्राधिकरणको प्रबन्ध निर्देशक नियुक्त भए। उनको नेतृत्वमा, नेपालले लोडसेडिङ मुक्तिको दिशामा ठूला कदमहरू चालेको देखिन्छ। उनको नियुक्ति हुँदा सुक्खायाममा दैनिक १८ घण्टासम्म लोडसेडिङ हुने अवस्था थियो। तर, उनले काठमाडौँ उपत्यकाबाट लोडसेडिङ हटाउने परीक्षण सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेपछि, २०७३ चैत्र १ देखि देशव्यापी रूपमा लोडसेडिङ अन्त्य गर्न सफल भए। ​

• लोडसेडिङ अन्त्य: उनको नेतृत्वमा, नेपालले लोडसेडिङ मुक्तिको अनुभव गर्यो, जसले देशको आर्थिक र सामाजिक क्षेत्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्यो।​

• आर्थिक सुधार: प्राधिकरणलाई घाटाबाट नाफामा ल्याउन सफल भए। चार वर्षअघि करिब ३५ अर्ब सञ्चित घाटामा रहेको प्राधिकरण, आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा सरकारी संस्थानमध्ये सबैभन्दा बढी नाफा कमाउने कार्यालय बन्यो। ​

• विद्युत् चुहावट नियन्त्रण: प्रणालीमा रहेको करिब २६ प्रतिशत विद्युत् चुहावटलाई १५ प्रतिशतमा झार्न सफल भए।​

• रुग्ण आयोजना सम्पन्न: ६० मेगावाटको त्रिशूली थ्रीए, चमेलिया, र कुलेखानी–३ जस्ता रुग्ण आयोजना सम्पन्न गराए।​

• विद्युतीकरणमा वृद्धि: तीन वर्षको अवधिमा विद्युतीकरणको स्तर ८९.७ प्रतिशतबाट ९९ प्रतिशतमा पुर्याए, जसले देशलाई छिट्टै पूर्ण विद्युतीकरणको अवस्थामा पुर्याएको छ। ​

विवादहरू: कुलमान घिसिङको कार्यकालमा केही विवादहरू पनि उठेका छन्। उनीमाथि भारतबाट विद्युत् आयात गरी लोडसेडिङ अन्त्य गरेको, लोकप्रियताको आडमा राजनीतिक नेतृत्वलाई नटेर्ने, कर्मचारीहरूप्रति निर्मम बनेको, प्रचारमुखी भएको, र भविष्यमा हुने खपतलाई ध्यानमा राखेर ठूला र जलाशययुक्त आयोजना बनाउनुपर्नेमा त्यसतर्फ ध्यान नदिएको आरोपहरू लागेका छन्।

ऊर्जा मन्त्रालयसँगका टकरावहरू: ऊर्जा मन्त्रालय र कुलमान घिसिङबीच केही विषयमा मतभेदहरू देखिएका छन्। मन्त्रालयले उनलाई चार वर्षे कार्यकाल पूरा नगरी हटाउने प्रयास गरेको आरोप लागेको छ, जसका विरुद्ध घिसिङले आफू चार वर्षका लागि नियुक्त भएको र सो अवधिभर काम गर्न पाउने अधिकार रहेको बताएका छन्। ​

• पुनः नियुक्ति विवाद: वि.सं. २०७८ मा दोस्रो पटक कार्यकारी निर्देशक नियुक्त गर्दा सार्वजनिक सेवा आयोग को प्रक्रिया उपेक्षा गरेको आरोप।
• ऊर्जामन्त्री दीपक खड्काको आरोप:
  • वित्तीय अनियमितता (NEA को बजेट व्यवस्थापनमा कमजोरी)।
  • नेतृत्वमा निरंकुशता (मन्त्रालयसँग समन्वयको अभाव)।

 सरकारसँग टकराव र पदच्युतिको कारण

• वर्तमान सरकार (कांग्रेस/एमाले गठबन्धन) ले घिसिङलाई राजनीतिक रूपमा असुविधाजनक मानेको आरोप।

  सक्षिप्तमा समीक्षा

  परिचय नेपालका सबैभन्दा ख्यातिप्राप्त प्रशासक इन्जिनियर कुलमान घिसिङलाई नेपालमा लोडसेडिङ अन्त्य गर्ने व्यक्तिको रूपमा चिनिन्छ। नेपाल विद्युत प्राधिकरण (नेपाल विद्युत प्राधिकरण – नेवि प्रा) का कार्यकारी निर्देशकका रूपमा उनले देशभरि वर्षौंसम्म रहँदै आएको लोडसेडिङ समस्या समाधान गर्न ऐतिहासिक भूमिका खेले। उनको नेतृत्वमा, नेवि प्राले नाफामूलक संस्थाका रूपमा रुपान्तरण मात्र गरेन, विद्युत वितरणको नवीनतम व्यवस्थापनमार्फत देशलाई उज्यालो पार्न महत्वपूर्ण योगदान पुर्यायो। उनले लिएको प्रभावकारी प्रशासनिक दृष्टिकोणले उनलाई नेपालभर एक चर्चित नाम बनायो। यस सम्मानस्वरूप, यहाँ कुलमान घिसिङको जीवनबृत्त प्रस्तुत गरिएको छ।

  छिटो जानकारी (Quick Facts):

  • पूरा नाम: कुलमान घिसिङ
  • जन्म मिति: नोभेम्बर २५, १९७०
  • जन्मस्थान: बेथान, रामेछाप, नेपाल
  • परिचयका लागि प्रसिद्ध: नेपालमा लोडसेडिङ अन्त्य गर्नु
  • शिक्षा:
    • इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङमा स्नातक (एनआईटी, कुरुक्षेत्र, भारत)
    • पावर सिस्टम इन्जिनियरिङमा स्नातकोत्तर (पुल्चोक क्याम्पस, काठमाडौं)
    • व्यवस्थापनमा स्नातकोत्तर (पोखरा विश्वविद्यालय)
      

      i1.wp.com

      

      

      River Water Hydroelectric Dam Landscape Power

      

  प्रारम्भिक जीवन कुलमान घिसिङको जन्म सन् १९७० नोभेम्बर २५ मा रामेछाप जिल्लाको बेथान गाउँमा भएको हो। सामान्य परिवारमा जन्मिएका घिसिङले बाल्यकालमा नेपालको ग्रामिण क्षेत्रका विभिन्न कठिनाइहरू झेले, जसमा अविश्वसनीय विद्युत पहुँच पनि समावेश थियो। कठिन परिस्थितिबाट गुज्रिएर पनि उनले निरन्तर परिश्रम र दृढ संकल्पको भावना विकास गरे, जुन गुणहरूले उनको भविष्यमै नेतृत्वदायी भूमिकामा मद्दत पुर्यायो।

  शिक्षा कुलमान घिसिङ सात वर्षको हुँदा आफ्नो गाउँकै प्राथमिक विद्यालयमा भर्ना भए। पछि, उनी आफ्ना दाजुभाइसँग काठमाडौं आए र बालसेवा माध्यमिक विद्यालयमा कक्षा ७ मा भर्ना भए। उनले एसएलसी परीक्षा अमर आदर्श माध्यमिक विद्यालयबाट उत्तीर्ण गरे। त्यसपछि उनले अमृत साइन्स क्याम्पसबाट विज्ञान संकायमा इन्टरमिडिएट पास गरे।

  सन् १९९४ मा उनले भारतको जमशेदपुरमा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङ अध्ययन थाले। पछि, उनले पुल्चोक क्याम्पसबाट पावर सिस्टम इन्जिनियरिङमा स्नातकोत्तर गरे। त्यसपछि, पोखरा विश्वविद्यालयबाट व्यवस्थापन (MBA) मा स्नातकोत्तर गरे। उच्चस्तरीय अध्ययन पूरा गरेपछि उनले जटिल प्राविधिक र प्रशासनिक समस्याहरू समाधान गर्ने योग्यतालाई अझ मजबुत बनाए।

  पेशागत यात्रा इन्जिनियर कुलमान घिसिङ सन् १९९४ मा नेपाल विद्युत प्राधिकरण (नेवि प्रा) मा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरका रूपमा प्रवेश गरे। उनले विभिन्न विभागहरूमा काम गर्दै, विद्युत उत्पादन, प्रसारण र वितरणका प्राविधिक पक्षहरूमा अनुभव हासिल गरे। प्रारम्भिक करियरमा उनले जलविद्युत आयोजनाहरूमा काम गरे र विद्युत वितरण प्रणाली सुधार गर्न योगदान पुर्याए। कार्यकारी निर्देशक बन्नुअघि उनले चिलिमे जलविद्युत आयोजनाको आयोजना प्रमुखका रूपमा काम गरेका थिए।

  चुनौतीहरू र संघर्षहरू सन् २०१६ मा कुलमान घिसिङ नेवि प्राका कार्यकारी निर्देशक नियुक्त हुँदा नेपाल दैनिक १८ घण्टासम्म लोडसेडिङ झेल्दै थियो। अत्यधिक लोडसेडिङले देशको अर्थतन्त्र, उद्योगहरू, तथा नागरिकहरूको दैनिक जीवनलाई गम्भीर रूपमा असर गरिरहेको थियो। विद्युत चोरी, व्यवस्थापनको कमजोरी, तथा प्रणालीगत समस्याहरूले यो संकट झनै गहिरिएको थियो।

  कठिनाइहरूको बाबजुद, घिसिङले यो चुनौतीलाई अवसरका रूपमा लिए। उनले विद्यमान प्रणालीलाई सुधार गर्दै, लोडसेडिङको अन्त्य गर्ने रणनीति अपनाए। उनले विभिन्न राजनीतिक दबाब तथा प्रशासनिक अवरोध सामना गरे। कतिपय व्यक्तिहरूले त छिटो समाधान सम्भव छैन भनेर शंका गरेका थिए। तर, उनले वितरण प्रणाली सुधार तथा ऊर्जा व्यवस्थापनलाई पहिलो प्राथमिकता दिँदै नयाँ रणनीति लागू गरे।

  नेतृत्व र दृष्टिकोण कुलमान घिसिङको नेतृत्व शैली नवीनता, पारदर्शिता, तथा निर्णायक क्षमताबाट परिभाषित हुन्छ। विद्युत उत्पादन बढाउने मात्रै होइन, उनले वितरण व्यवस्थापन सुधार गर्न जोड दिए। उनका मुख्य सुधारहरू निम्नानुसार छन्:

  • ऊर्जा व्यवस्थापन: उनले ऊर्जा व्यवस्थापन रणनीति लागू गरी उच्च माग भएका स्थानहरूमा प्राथमिकता दिए।
  • विद्युत चोरी नियन्त्रण: उनले गैरकानुनी विद्युत उपयोग कम गर्न कडा निगरानी तथा नियन्त्रण लागू गरे।
  • जलविद्युत विकास: उनले ठूला जलविद्युत आयोजना तीव्ररूपमा सम्पन्न गर्न पहल गरे।

  मुख्य उपलब्धिहरू र योगदानहरू

  • लोडसेडिङ अन्त्य: सन् २०१७ भित्रै कुलमान घिसिङको नेतृत्वमा नेपालका सहरी क्षेत्रहरूबाट लोडसेडिङ पूर्ण रूपमा हटाइयो।
  • नेवि प्रालाई नाफामा रूपान्तरण: उनको पहिलो कार्यकालको अन्त्यसम्म नेवि प्रा घाटाबाट नाफामा परिणत भयो।
  • ऊर्जा पहुँचको विस्तार: ग्रामिण र दुर्गम क्षेत्रहरूमा विद्युत विस्तार तीव्ररूपमा वृद्धि भयो।
  • नवीकरणीय ऊर्जा प्रवर्द्धन: उनले अफ-ग्रिड क्षेत्रमा नवीकरणीय ऊर्जाको प्रयोग बढाउने पहल गरे।

  सामाजिक जीवन व्यस्त कार्यतालिकाका बाबजुद कुलमान घिसिङ आफ्नो समुदायसँग जोडिएका छन्। उनी ग्रामिण क्षेत्रमा पुगेर ऊर्जा परियोजनाहरूको अनुगमन गर्ने र स्थानीय समुदायहरूसँग छलफल गर्ने गर्छन्। उनको सरल र सहज व्यवहारले उनलाई आम नागरिकहरूमाझ निकै लोकप्रिय बनाएको छ।

  व्यक्तिगत जीवन कुलमान घिसिङ आफ्नो व्यक्तिगत जीवनलाई संचारमाध्यमहरूबाट टाढा राख्न रुचाउँछन्। उनी विवाहित छन्, र उनको परिवारले उनको व्यावसायिक यात्रामा महत्वपूर्ण समर्थन प्रदान गरेको छ।

  विरासत कुलमान घिसिङको योगदान नेपालमा लोडसेडिङ अन्त्य गरेको ऐतिहासिक उपलब्धिका रूपमा सदैव स्मरण गरिनेछ। उनी नेपालका कुशल प्रशासकहरू मध्ये एक मानिन्छन्, जसले नवीनता, दृढ संकल्प, र नेतृत्व क्षमताको माध्यमबाट परिवर्तन सम्भव बनाएका छन्। उनका सफलताहरू युवा इन्जिनियरहरू तथा सार्वजनिक सेवामा आबद्ध व्यक्तिहरूका लागि प्रेरणाको स्रोत बनेका छन्।

  सारांश इन्जिनियर कुलमान घिसिङ नेपालका लोडसेडिङ अन्त्य गर्ने ऐतिहासिक व्यक्तित्व हुन्। उनले नेपाल विद्युत प्राधिकरणको नेतृत्व गर्दै नाफामूलक संस्थाका रूपमा रूपान्तरण गरे। ऊर्जा व्यवस्थापन, जलविद्युत विकास, तथा ऊर्जा पहुँच विस्तारका क्षेत्रमा उनले पुर्याएको योगदान देशका लागि दूरगामी प्रभाव पार्ने खालको छ। उनको नेतृत्वशैलीले नेपालभर लाखौं मानिसहरूलाई प्रेरित गरिरहेको छ।

भविष्यको मार्ग: कुलमान घिसिङले नेपालको ऊर्जा क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएका छन्। उनको नेतृत्वमा नेपालले लोडसेडिङ मुक्तिको अनुभव गर्यो, जसले देशको आर्थिक विकासमा ठुलो योगदान पुर्याएको छ। भविष्यमा, उनले विद्युतीय सवारी साधनको प्रवर्द्धन, विद्युत् निर्यात, र स्वच्छ ऊर्जा उत्पादनमा ध्यान केन्द्रित गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। यसले नेपालको ऊर्जा सुरक्षामा थप मजबुती ल्याउने विश्वास गरिएको छ।

कुलमान घिसिङको नेतृत्वमा नेपाल विद्युत प्राधिकरणले हासिल गरेका उपलब्धिहरू र उनले सामना गरेका चुनौतीहरू नेपालको ऊर्जा क्षेत्रको विकासमा महत्वपूर्ण छन्। उनको भविष्यको कदमहरूले नेपालको ऊर्जा सुरक्षामा थप योगदान पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ।​